این رساله تحت عنوان بررسی اشتباه در موضوع قرارداد است . ابتدا تعریف اشتباه از لحاظ لغوی و حقوقی و تفاوت آن با واژه های مشابه مثل خطا و سهو و جهل و تعریف موضوع قرارداد و اینکه در مباحث پراکنده مربوط به ایجاب و قبول، شروط و خیارات در کتب فقهی در بررسی قواعد فقهی مانند العقود تابعه للقصود ، المؤمنون عند شروطهم، اصاله اللزوم استنباط و در حد گنجایش این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است .

فهرست مطالب

چکیده. 1

مقدمه. 2

طرح تحقیق.. 4

الف ـ موضوع تحقیق: 4

ب ـ هدف تحقیق: 4

ج ـ روش تحقیق: 5

فصل اول.. 6

کلیات.. 6

1-1- تعریف و تقسیم بندی اشتباه. 7

1-1-1- تعریف اشتباه و تفاوت آن با واژه های مشابه : 7

1-1-1-1- تعریف اشتباه : 7

1-1-1-1-1- تعریف اشتباه در لغت : 7

تعریف اشتباه در اصطلاح علم حقوق دانان : 7

1-1-1-2- تفاوت اشتباه با مفاهیم مشابه : 8

1-1-1-2-1- تفاوت اشتباه با خطا : 8

1-1-1-2-2- تفاوت اشتباه با جهل : 8

1-1-1-2-3- تفاوت اشتباه با سهو : 9

1-1-2- تقسیم بندی اشتباه : 9

1-1-2-1- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار متعلق آن : 9

1-1-2-1-1- اشتباه موضوعی : 9

1-1-2-1-2- اشتباه حکمی(حقوقی) : 11

1-1-2-2- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار کیفیت تحقق آن در ذهن : 12

1-1-2-2-1- شبهه مصداقی : 12

1-1-2-2-2- شبهه مفهومی : 13

1-1-2-3- تقسیم اشتباه به اعتبار میزان تأثیر آن در عمل حقوقی: 13

1-1-2-3-2- اشتباه معیوب کننده رضا : 15

1-1-2-3-3- اشتباه بی اثر : 16

1-2- کیفیت تأثیر اشتباه در موضوع با اراده. 16

1-2-1- تحلیل عناصر اراده : 16

1-2-1-1- مرحله تصور یا ادراک : 17

1-2-1-2- تدبّر : 17

1-2-1-3- میل نفس : 17

1-2-1-4- قصد : 18

1-2-1-5- قصد ورضا : 19

1-2-2- بررسی اراده باطنی وظاهری : 22

اراده باطنی و ظاهری درفقه امامیه : 22

1-2-2-1-1- دلایل طر فداران اراده باطنی عبارتند از : 23

1-2-2-2- اراده باطنی و ظاهری در قانون مدنی : 24

1-2-2-2-1- بررسی اشتباه در اراده ظاهری : 25

1-2-2-2-1-1- اشتباه در بیان اراده : 26

1-2-2-2-1-2- اشتباه در انتقال اراده : 27

1-3- مبنای اشتباه در موضوع مورد معامله. 27

1-3-1- اشتباه ناشی از توهم خود شخص : 27

1-3-2- اشتباه ناشی از تدلیس غیر : 28

1-3-2-1- مفهوم اشتباه ناشی از تدلیس در موضوع قرارداد : 28

1-3-2-2- ارکان اشتباه ناشی از تدلیس درموضوع : 28

1-3-2-2-1- انجام عملیات (عنصر مادی) : 28

1-3-2-2-2- قصد فریب (عنصر معنوی) : 31

1-4- تعریف موضوع مورد معامله ، اقسام و شرایط آن.. 31

1-4-1- تعریف موضوع مورد معامله : 31

1-4-1-1- موضوع مورد معامله درفقه امامیه : 32

1-4-1-2- موضوع مورد معامله در حقوق ایران : 34

1-4-1-3- نظریات مختلف در رابطه با موضوع مورد معامله : 35

1-4-1-3-1- نظری? قصد مشترک متعاملین : 35

1-4-1-3-2- نظری? عرفی بودن موضوع مورد معامله : 36

1-4-1-3-3- نظری? مختلط : 36

1-4-1-3-4- نظری? هویت موضوع : 36

1-4-2- اقسام و شرایط موضوع مورد معامله : 38

1-4-2-1- اقسام موضوع مورد معامله : 38

1-4-2-1-1- تقسیم مورد معامله از حیث ماهیت : 38

1-4-2-1-1-1- مال مورد معامله ممکن است عین (یا در حقیقت حق مالکیت عین) باشد : 38

1-4-2-1-1-2- عمل مورد معامله : 40

1-4-2-1-1-3- تحقق تعهد یا سقوط تعهد : 40

1-4-2-1-2- تقسیم مورد معامله از جهت وضعیت منطقی ( کلی و جزئی بودن) : 40

1-4-2-1-3- تقسیم مورد معامله از حیث خصوصیات نوعی و شخصی ( مثلی یا قیمی بودن) : 40

1-4-2-2- شرایط موضوع مورد معامله : 41

1-5- تاریخچه اشتباه در معامله. 44

1-5-1- اشتباه در معاملات در حقوق رم : 44

1-5-1-1- دیدگاه مشائیون : 45

1-5-1-2- دیدگاه رواقیون : 45

1-5-2- اشتباه در معاملات در حقوق فرانسه : 46

1-5-3- اشتباه در معامله در فقه امامیه : 48

1-5-4- اشتباه در معاملات در قانون مدنی ایران : 49

فصل دوم. 50

قلمرو اشتباه در موضوع قرارداد. 50

2-1- اشتباه در موضوع.. 51

2-1-1- نظری? نوعی : 52

نقد نظری?. 53

2-1-2- نظری? شخصی : 53

نقد نظری?. 56

2-1-2- بررسی نظری? شخصی محض : 56

2-1-2-1- تعارض نظری? شخصی محض با اصول ثبوت در قرار دادها : 56

2-1-2-2- تعارض نظری? شخصی با شرایط اساسی صحت قرارداد : 57

2-1-2-3- تعارض نظری? شخصی با اصل تنجیز در قرار دادها : 58

2-1-3- نظری? مختلط : 60

نقد نظری?. 60

2-1-3-1-1-2- فقه اهل سنت : 62

2-1-3-1-2- اشتباه در هویت موضوع : 63

2-1-3-2- حقوق ایران : 63

2-1-3-3- حقوق فرانسه : 65

2-2- اشتباه در وصف موضوع : 67

2-2-1- اشتباه در وصف کیفی موضوع : 67

2-2-1-1- اشتباه در وصف مذکور موضوع : 67

2-2-1-2- اشتباه در وصف ضمنی موضوع ( غیر مذکور ) : 69

2-2-1-2-1 اشتباه در وصف ضمنی عرفی : 70

2-2-1-2-1-1- اشتباه وصف ضمنی سلامت موضوع : 70

2-2-1-2-1-2- اشتباه در وصف ضمنی تساوی ارزش دو موضوع : 72

2-2-1-2-2- اشتباه در وصف ضمنی طرفین : 73

2-2-2- اشتباه در وصف کمّی موضوع : 73

2-3- شرایط تأثیر اشتباه در موضوع قرارداد. 76

2-3-1- اشتباه در علت عمده ی عقد یا اشتباه اساسی : 76

2-3-2- اشتباه باید در قلمرو تراضی باشد : 79

2-4- نظری? اشتباه مشترک 82

2-4-1 دلایل پیروان نظری? اشتباه مشترک : 82

2-4-2- دلایل مخالفان نظری? اشتباه مشترک : 84

فصل سوم. 86

اشتباه های موجب.. 86

خیار فسخ.. 86

3-1- اشتباهات موجب خیار فسخ.. 87

3-1-1- مبنای اشتباه های موجب خیار فسخ : 88

3-1-2- توجیه خیار فسخ برمبنای نظری? اشتباه : 88

3-2- اشتباه در اوصاف فرعی (فرعی). 91

فصل چهارم. 95

اثر حقوقی اشتباه در موضوع قرارداد. 95

4-1- اثر حقوقی اشتباه در موضوع.. 96

4-1-1- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری موضوع در حقوق اسلام و ایران : 96

4-1-1-1- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در کل قرارداد : 96

4-1-1-1-1- نظر عدم نفوذ : 96

4-1-1-1-1-1- طرح نظر عدم نفوذ : 96

نتیج? نظر. 98

4-1-1-1-1-2- بررسی نظر عدم نفوذ : 99

4-1-1-1-2- نظر بطلان : 102

4-1-1-1-2-1- حقوق اسلام : 102

4-1-1-1-2-1-1- فقه امامیه : 102

4-1-1-1-2-2- حقوق ایران.. 104

4-1-1-2- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در بعض قرارداد : 106

4-1-1-2-1- مقدار موضوع قرارداد کمتر از میزان مقرر است : 106

4-1-1-2-1-1- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : 106

4-1-1-2-1-1-1- دلیل عرفی ( بر بطلان بعض ) : 107

4-1-1-2-1-1-2- دلیل اداره عقود از جانب شارع (بر بطلان بعض) : 108

4-1-1-2-1-2- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش متفاوت هستند : 109

4-1-1-2-2- مقدار موضوع قرار داد بیشتر از میزان مقرر است : 110

4-1-1-2-2-1- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : 110

4-1-1-2-2-2- اجزای موضوع قرارداد از نظر ارزش متفاوت هستند : 111

4-2- اثر حقوقی اشتباه در هویت موضوع.. 111

4-2-1- حقوق اسلام : 111

4-2-2- حقوق ایران : 112

4-2-3- حقوق فرانسه : 113

4-3- نتیجه. 115

منابع وماخذ. 117

فارسی.. 117

منابع عربی.. 119